WAT IS LACTOSE EN LACTASE?
Lactose is een suiker dat voorkomt in de meeste melksoorten. Voorbeelden hiervan zijn moedermelk en koemelk. Lactose bestaat uit een combinatie van een molecuul glucose en een molecuul galactose. Dit wordt een “dubbele suiker” genoemd.
Lactase is de stof (enzym) die lactose splitst in glucose en galactose. Hierdoor kunnen de suikers worden opgenomen in het lichaam. Producten en stoffen waar lactose in voorkomt zijn:
• Volle, halfvolle en magere melk en karnemelk
• Smeltkaas, smeerkaas, buitenlandse kaas, verse kaas, Hüttenkäse, cottage cheese.
• Geitenmelk, schapenmelk, paardenmelk en ezelinnenmelk
• Zachte geiten- en schapenkaas
• Yoghurt, kwark, kefir
• Vla, pap, pudding, mousse
• Slagroom, zure room en crème fraîche
• Room en roomijs
• Chocolademelk, yoghurtdrink en fruitzuiveldranken zoals Rivella en Taksi
• Roomboter en margarine (niet plantaardig)
• Melkpoeder (magere en volle)
• Wei, weipoeder en wrongel
• Boterconcentraat
• Boterolie
• Caseïnaat en Caseïne (melkeiwit)
• Lactalbumine en betalactoglobuline
• Lactoperoxidase
• Melkbestanddelen (magere, volle en droge)
• Melkderivaat
• Melksuiker (lactose)
• Melkvet
• Melkzout
• Nisine (E234)
Ook in geneesmiddelen, vitaminepillen en snoepjes kan lactose voorkomen. In deze producten zit meestal een kleine hoeveelheid verwerkt als vulmiddel. De meeste mensen met lactose-intolerantie hebben hier geen last van. Enkele geneesmiddelen zijn echter ook beschikbaar in een lactosevrije vorm. Inspiratie voor gerechten zonder lactose zijn te vinden onder het kopje recepten.
WAT IS LACTOSE-INTOLERANTIE?
Wanneer je lactose-intolerant bent, ontstaan er darmklachten na het gebruiken van melk en melkproducten. Dit komt door het onvermogen van het lichaam om lactose te verteren, door een tekort aan lactase in je darmen. Er zijn 3 vormen van lactose-intolerantie te onderscheiden: primaire lactose-intolerantie, secundaire lactose-intolerantie en aangeboren (congenitale) lactose-intolerantie.
PRIMAIRE LACTOSE-INTOLERANTIE
Bij primaire lactose-intolerantie wordt er onvoldoende lactase aangemaakt in de darmen. Als baby heb je veel lactase in je darmen om moedermelk gemakkelijk te kunnen verteren. Wanneer het voedingspatroon verandert naar meer vaste producten wordt er minder lactase aangemaakt. Hoe ouder een persoon is hoe minder lactase er wordt aangemaakt. Deze vorm van lactose-intolerantie komt zeer veel voor. In Azië en Afrika bijvoorbeeld heeft ongeveer 90% van de volwassenen deze intolerantie en is dus niet in staat om lactose goed te kunnen verteren. Ook in Europa en voornamelijk Zuid-Europa komt lactose-intolerantie vaak voor.
SECUNDAIRE LACTOSE-INTOLERANTIE
Een secundaire lactose-intolerantie kan ontstaan doordat de darmwand beschadigd wordt. Dit kan ontstaan na een operatie of ziekte, zoals een darmontsteking, darminfectie of na de bestraling van de darm. De aanmaak van lactase in de darmwand vermindert dan sterk en er ontstaat dan een tijdelijke lactosemalabsorptie. Wanneer je genezen bent van de ziekte of de operatie, herstelt de darmwand zich weer en komt de lactaseproductie weer terug.
AANGEBOREN (CONGENITALE) LACTOSE-INTOLERANTIE
Deze vorm komt zeer zelden voor. Bij deze vorm maakt de darmwand vanaf de geboorte al te weinig of geen lactase aan, waardoor ook de moedermelk niet verdragen kan worden.
KLACHTEN EN SYMPTOMEN
Bij lactose-intolerantie wordt de lactose in de darmen niet afgebroken tot verteerbare suikers. Hierdoor kan overmatige gas- of zuurproductie ontstaan, waardoor je last kunt krijgen van een opgeblazen gevoel, winderigheid en diaree. Of deze klachten ontstaan en in welke vorm deze klachten voorkomen hangt af van de hoeveelheid lactase die je lichaam nog aanmaakt, de samenstelling van de voeding en de soorten bacteriën die voorkomen in de darmen. Er is een groot verschil tussen een intolerantie en een voedselallergie. Bij een intolerantie kan een bepaalde stof niet goed verdragen worden, bij een allergie ontstaat er een abnormale reactie van het afweersysteem op een bepaalde stof (allergeen). Deze allergenen moeten in dat geval helemaal vermeden worden, omdat ook een kleine hoeveelheid al een hevige reactie kan veroorzaken. Veel mensen met een intolerantie kunnen wel kleine hoeveelheden van de bepaalde stof verdragen, omdat het afweersysteem hier niet bij betrokken is.
ONDERZOEK EN TESTEN
Wanneer je wilt weten of je lactose-intolerant bent kan je dit laten testen bij de huisarts of specialist. Na het nuttigen van een bepaalde hoeveelheid lactose kijkt de arts naar de bloedsuikerspiegel in je bloed. Blijft het bloedsuikergehalte na deze consumptie onder de 20mg/100 ml en heb je last van de eerder beschreven symptomen dan is er waarschijnlijk sprake van lactose-intolerantie. Een andere methode is de waterstofademtest. Bij deze test wordt de hoeveelheid waterstof in de uitademingslucht gemeten gedurende 3 uur na het toedienen van een bepaalde hoeveelheid lactose. Wanneer de hoeveelheid waterstof die wordt uitgeademd stijgt, betekent dit dat de lactose niet goed verteerd wordt. Deze methode is voor baby’s tot 12 maanden echter niet betrouwbaar. De arts zal dan de zuurgraad van de ontlasting meten en hieruit concluderen of er bij de baby sprake van lactose-intolerantie is.
BEHANDELING
Wanneer er na het testen bepaald is dat er sprake is van een lactose-intolerantie, moet er door middel van een proefdieet bepaald worden vanaf welke hoeveelheid lactose er klachten optreden. Dit dieet wordt door een gespecialiseerde arts of diëtiste opgesteld, waarna de hoeveelheid lactose gedurende een bepaalde tijd steeds verder wordt opgevoerd. Na deze uitkomst kan er een persoonlijk dieet ontwikkeld worden.
LACTOSEVRIJE VOEDING
Met een gluten- en/of lactose-intolerantie kan je prima lekkere gerechten eten. Het is alleen wel belangrijk dat je beter let op de ingrediënten die je gebruikt. Inspiratie voor lekkere gerechten en tips zijn te vinden op mijn recepten pagina.
KAAS
Volgens het voedingscentrum zijn Nederlandse harde kazen door het rijpingsproces lactosevrij. Dit geldt voor kazen die belegen zijn of ouder. Buitenlandse harde, belegen kazen zijn in principe ook lactosevrij. Denk bijvoorbeeld aan Parmezaan, Gruyère, Emmentaler of Pecorino.
Zachte kazen zijn niet lactosevrij. Let ook hierbij altijd weer op de signalen van je lichaam.
